De erfgoedsector bruist van het leven. Toch weerspiegelt de sector de diversiteit van onze samenleving niet altijd. Meer aandacht voor inclusie is nodig: het toegankelijk maken van erfgoed voor álle Nederlanders. Elke instelling kan hier op haar eigen manier aan bijdragen. Ontdek een aantal concrete voorbeelden uit het Drentse museale erfgoedveld die erfgoed écht voor iedereen toegankelijk maken!

Tastbare geschiedenis voor mensen met een visuele beperking

Museum De Proefkolonie in Frederiksoord biedt een bijzondere beleving voor mensen met een visuele beperking: de zintuigenkoffer. Deze koffer zit vol met voorwerpen die de geschiedenis van de kolonie tot leven brengen. Denk aan een replica van een kolonistenhuisje, een stenen kruik en een lei met griffel. Ook laat het museum een reliëfafbeelding maken waarop mensen kunnen voelen hoe de landschapsstructuur van de Koloniën in elkaar zit: een essentieel onderdeel van het verhaal van de proefkolonie.

Met de zintuigenkoffer en de reliëfafbeelding kunnen mensen met een visuele beperking het museum op een nieuwe manier ervaren. Dit biedt een veel completer beeld van het leven in de kolonie dan alleen luisteren naar de uitleg van een gids.

Erfgoed over de drempel:

op locatie of via een live stream

Voor ouderen en andere mensen die hun woning moeilijk kunnen verlaten, kan het soms lastig zijn om zelf een museum te bezoeken. Maar een gevorderde leeftijd of beperkte mobiliteit betekent niet dat erfgoed onbereikbaar is! Verschillende instellingen brengen hun collecties naar onder andere verzorgingshuizen, zodat bewoners toch kunnen genieten van een stukje geschiedenis.

– Stedelijk Museum Coevorden brengt de stadshistorie naar oudere bewoners in verzorgingshuizen met een mand vol nostalgische voorwerpen en grote afbeeldingen. Museumvrijwilligers vertellen verhalen over de voorwerpen en vragen bewoners naar hun herinneringen. Deze gesprekken brengen het verleden tot leven en zijn leerzaam voor iedereen.

– Het Internationaal Klompenmuseum in Eelde zet grote stappen op het gebied van inclusie. Zo is de website beschikbaar in negen talen en is de introductiefilm in het museum voorzien van gebarentolken. Daarnaast verzorgt het museum regelmatig lezingen op locatie en biedt het sinds kort ook live streams aan.

In samenwerking met de organisatie VindiQu worden deze streams mogelijk gemaakt voor diverse zorggroepen. Tijdens de sessies komen 20 tot 30 mensen, bijvoorbeeld op een zorgafdeling, samen om een interactieve ervaring op te doen. Omdat de stream live is, kunnen deelnemers vragen stellen en reageren. Na een succesvolle proef met een verzorgingscentrum in Eelde zijn inmiddels meerdere livestreamsessies door heel het land verzorgd en staan er meer op het programma. Voor het museum zijn deze livestreams een plezierige en waardevolle activiteit die bovendien een extra inkomstenbron vormen.

Een speciale doelgroep die hier aandacht verdient is die van mensen met dementie.

Erfgoedhuis Zuid-Holland ontwikkelde een handleiding voor culturele instellingen die programmering willen aanbieden voor mensen met dementie. Deze handleiding bevat praktische tips voor het omgaan met mensen met dementie, zowel wanneer ze je instelling bezoeken als wanneer medewerkers hen in een zorginstelling bezoeken.

Prikkelarm museumbezoek

Het Drents Museum biedt op bepaalde data de mogelijkheid om op prikkelarme wijze tentoonstellingen te bezoeken. Dit is een geweldige kans voor mensen met autisme of prikkelgevoeligheid om te genieten van kunst en cultuur zonder overweldigd te raken.

Waar kun je aan denken bij een prikkelarm bezoek?

• Beperkt aantal bezoekers: Er is ruimte voor een maximum aantal bezoekers, waardoor er minder prikkels zijn en er meer ruimte is voor rust.
• Gedempt licht: De verlichting in de tentoonstellingsruimte is gedimd om visuele prikkels te verminderen.
• Rustruimte: Er is een speciale rustruimte waar bezoekers zich kunnen terugtrekken als ze even overprikkeld raken.
• Handleiding: Er is ter voorbereiding op het bezoek een handleiding met tips en foto’s over wat de bezoeker kan verwachten beschikbaar.

Bekijk voor meer informatie over prikkelarme bezoeken ook eens de website van Stichting Prikkelarm Genieten: hier vind je tips en adviezen voor inclusieve bezoekerservaringen.

Co-creatie

Co-creatie is een samenwerkingsvorm waarbij alle deelnemers invloed uitoefenen op zowel het proces als het eindresultaat, zoals bijvoorbeeld een tentoonstelling, een voorstelling of een boek.

In het Drents Museum in Assen was in 2023 de tentoonstelling ‘Menyala-De Buitengewone geschiedenis van de Molukkers in Drenthe’ te bezoeken. De tentoonstelling Menyala – in co-creatie met zeven jonge Molukkers met roots in Drenthe – liet een nét andersoortig licht schijnen op de Molukse geschiedenis dan hoe we die doorgaans kennen.

Uit bovenstaande voorbeelden blijkt dat inclusie op vele manieren vorm kan krijgen. Door samen te werken, maken we erfgoed stap voor stap toegankelijker en betekenisvoller voor iedereen.

Heb jij ook inspirerende voorbeelden? We horen ze graag!

foto: Stedelijk Museum Coevorden