Cultureel erfgoed vind je overal in onze samenleving terug: in musea, maar ook gewoon op straat. Maar wat bedoelen we wanneer we het hebben over cultureel erfgoed? Het is een breed begrip, dat gaat over monumenten, objecten, tradities en gewoonten met een cultuurhistorische betekenis. Deze spelen een belangrijke rol voor een gemeenschap, een land of soms zelfs voor alle mensen. Immaterieel erfgoed is een vorm van cultureel erfgoed.
Wat is immaterieel erfgoed?
Cultureel erfgoed valt op te delen in twee categorieën: materieel erfgoed en immaterieel erfgoed. Maar wat is het verschil tussen materieel en immaterieel erfgoed? Materieel cultureel erfgoed verwijst naar tastbare dingen als gebouwen, objecten in musea of archeologische vondsten. Immaterieel erfgoed kun je daarentegen niet aanraken: het zijn gebruiken, tradities en gewoonten, die mensen van generatie op generatie aan elkaar doorgeven. Vaak kun je immaterieel erfgoed zien als een werkwoord zoals manden vlechten , in plaats van de mand zelf. We hebben een aantal voorbeelden van immaterieel erfgoed voor je op een rijtje gezet.
- Tradities en gebruiken, zoals rituelen, feesten en ceremonies. Sinterklaas en Koningsdag zijn hiervan een goed voorbeeld.
- Talen en dialecten, die uniek zijn voor een gemeenschap. Denk hierbij aan het Brabants, maar ook de straattaal die jongeren gebruiken.
- Volksmuziek en dans, zoals traditionele liederen en dansen. Hierbij is Bubbling een mooi voorbeeld van jongerencultuur.
- Ambacht en techniek, zoals traditioneel vakmanschap en kennis van technieken die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Het molenaarsambacht bijvoorbeeld.
Immaterieel erfgoed: altijd in beweging
Waar materieel erfgoed statisch is, is immaterieel erfgoed juist enorm dynamisch. Deze vorm van cultureel erfgoed is altijd in beweging en verandert mee met de tijd. Tradities zijn niet in steen gehouwen: ze veranderen van generatie op generatie, soms zelfs van jaar tot jaar. Soms komt dit doordat mensen anders over dingen zijn gaan denken. Een goed voorbeeld hiervan is de Sinterklaastraditie in Nederland. Waar kinderen vroeger op het hart werd gedrukt vooral braaf te zijn, omdat ze anders voor straf naar Spanje zouden worden meegenomen, ligt de nadruk tegenwoordig veel meer op de gezelligheid van het feest. Ook de overgang van Zwarte Piet naar Piet, met een nieuwe naam en nieuwe uiterlijke kenmerken, is een voorbeeld van een traditie die verandert onder invloed van de veranderende ideeën in de maatschappij.
Waarom is immaterieel erfgoed belangrijk?
De volgende vraag is dan: waarom is het belangrijk dat immaterieel erfgoed bestaat? Er wordt wel gezegd dat je immaterieel erfgoed kunt zien als een schakel die het heden, het verleden en de toekomst met elkaar verbindt. Immaterieel erfgoed laat zien hoe we leven, wat we belangrijk vinden en wat we willen doorgeven aan toekomstige generaties. Op die manier zorgt immaterieel erfgoed voor een gevoel van verbondenheid: het is iets dat we samen delen en draagt bij aan onze identiteit. Tegelijkertijd laat het zien hoe tradities en bijbehorende waarden en opvattingen in de loop der tijd zijn veranderd.
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland
Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) werkt sinds 2012 aan het uitvoeren van het UNESCO Verdrag (2003) dat immaterieel cultureel erfgoed wil beschermen. De missie van KIEN: het vergroten van kennis, bewustwording en zichtbaarheid van immaterieel erfgoed. Immaterieel erfgoed is namelijk van onschatbare waarde voor onze samenleving. Het vormt onze identiteit, stimuleert creativiteit, versterkt sociale cohesie en schakelt het verleden met het heden. KIEN ondersteunt overheden, gemeenschappen en individuen bij het levend houden en toekomstbestendig maken van immaterieel erfgoed. En door het bouwen van netwerken, zowel nationaal als internationaal, draagt KIEN bij aan het versterken en zichtbaarder maken van de rol van immaterieel erfgoed in onze samenleving.
Subsidie voor immaterieel erfgoed
Op regelmatige basis worden er subsidies voor immaterieel erfgoed in Nederland uitgerold. Deze subsidies ondersteunen bijvoorbeeld een stichting of vereniging die zich inzet voor het levend houden van immaterieel erfgoed. Het Fonds voor Cultuurparticipatie is een van de fondsen die soms subsidieregelingen heeft voor beoefenaars van immaterieel erfgoed. Ook het Cultuurfonds, het Mondriaan Fonds en het VSB fonds zijn landelijke fondsen met subsidies voor immaterieel erfgoed. Wil je subsidie aanvragen? Neem dan een kijkje op de website van de verschillende fondsen om te zien of er op dit moment subsidieregelingen lopen.
Meld je aan als vrijwilliger
Meld je aan als vrijwilliger en ontdek klussen bij jou in de buurt. Lees ook verhalen van andere vrijwilligers.